De traditionele partijen van continentaal Europa hebben de verkiezingsslag van 2017 gewonnen. Prima campagne gevoerd, gefeliciteerd! Macron wist precies hoe hij het moest aanpakken. Hij had goed naar Trump geluisterd: Make Europe great again!
Hoe komt het dat in de grootste EU landen de populisten slechts aan de macht ruiken, terwijl in de VS in één jaar tijd een populist tot president verkozen wordt? Populisten winnen wel wat zetels maar onvoldoende om de touwtjes in handen te krijgen. Hoe komt het dat een land als Frankrijk – zo zwaar getroffen door terrorisme - voor een leider gaat van het politieke midden, EU fanatiek?
Het antwoord is simpel: met enkel een pessimistisch verhaal red je het niet. De Europese kiezer is ondanks alles toch gematigd en wenst uitzicht te behouden op een goede toekomst. De kiezer wil hoop behouden dat het ooit beter zal gaan. Geef ze eens ongelijk. Dat de Europese kiezer gematigd is hebben populisten onvoldoende erkend. Ze zijn er van uitgegaan dat de drieslag islam, aanslagen en gemankeerd EU, voldoende zou moeten zijn voor een radicale politieke ommekeer. Dat blijkt niet zo te zijn.
Populisten wensen een EU exit, de Europese kiezer wil dat niet. Europese populisten hebben blijkbaar onvoldoende politiek Fingerspitzengefühl.
Forgotten people
Trump gaf zijn achterban verwachtingwaarde ”the forgotten people will be forgotten no longer”. Europese populisten zijn vooral afwijzend, boos, pessimistisch, zuur, zonder hoop en verwachting. Geert Wilders heeft te veel uni sono getamboereerd op de islam, besteedde te weinig aandacht aan inkomensongelijkheid en hij was ‘niet aanwezig’. Wilders bood geen verwachtingswaarde en hoop. De jeugd wil een toekomst en klampt zich vast aan een leider die – mogelijk tegen beter weten in – dat plaatje invult.
In Europa is de populistische beweging al zeker twintig jaar actief en toch lukt het niet in de grootste EU landen de politieke macht naar zich toe te trekken. In Nederland verliest Geert Wilders van Mark Rutte, in Oostenrijk verliest Norbert Hofer van Alexander van der Bellen, in Frankrijk verliest Marine Le Pen van Emmanuel Macron, in Duitsland is een populist kansloos. Alleen in de randgebieden van de EU weten populisten zich te manifesteren.
Dat de populisten geen poot aan de grond krijgen is des te opmerkelijker omdat de politieke problematiek in Europa scherper ligt dan in de VS. Het continent dreigt overspoeld te raken door immigranten, de islam rukt op en de EU manifesteert zich als een gemankeerd project. Dit lijken voldoende ingrediënten om de traditionele partijen naar huis te sturen.
Dat dit niet lukt ligt ook aan het politieke systeem. Angelsaksische landen kennen ‘the winner takes it all’: het is Tories of Labour, Democraten of Republikeinen. In Nederland kan gekozen worden uit 27 partijen en dient een coalitie tot stand te komen. Consensus is mooi, maar levert verwatering en slap beleid op. Populisten worden buitengesloten via een cordon sanitaire. In Vlaanderen is er al twintig jaar een cordon sanitaire en dat werk goed. Al moet men toegeven dat de traditionele partijen, zij het laat, vele punten hebben overgenomen van het Vlaams Belang. In Frankrijk is het systeem getrapt, waar de Franse kiezer het toch niet heeft aangedurfd voor radicale verandering te gaan. Opmerkelijk want het land telt zes miljoen moslims en vele zware aanslagen.
Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk kennen geen politieke middenpartijen zoals op het Europese continent. Sociaal democraten verliezen in Europa maar zo ook in de VS en VK, zie het verlies van Democrats en Labour. Middenpartijen gingen in Europa met de eer strijken.
Vive la France
Ondanks alle aanslagen is de Europese kiezer gematigd. De Europeaan is, in tegenstelling tot de Amerikaan, braver, minder ondernemingsgezind, minder ‘western-minded’, minder patriotistisch, meer sociaal gedemocratiseerd en meer gehersenspoeld zouden populisten zeggen.
Macron wil de EU ingrijpend hervormen. Maar zijn medicijn van federaal Europa en een politieke unie zal vermoedelijk niet geslikt worden. Enorme hoeveelheid haat en arrogantie die Macron tentoon spreidde tijdens het laatste debat met Le Pen. De enige overeenkomst tussen de twee is Vive la France! Frankrijk zal worden geleid door een intelligente, energieke, wereldvreemde arrogante kwal.
De EU elite krijgt een laatste kans orde op zaken te stellen. De bel voor de laatste ronde heeft geklonken. Het kantelmoment is nog niet aangebroken, maar het kan nooit lang meer duren. Charles de Gaulle (1890-1970) zei in juli 1940 “Francais, Francaises, la France a perdu une balataille, mais la France n’a pas perdu la guerre. La lutte se continu”!