De Jamaica coalitie is mislukt Merkel zal geen nieuwe verkiezingen willen, want daarmee wordt de vraag actueel of zij daarvoor nog wel de juiste lijsttrekker is en of het na twaalf jaar Merkel niet genoeg is. Haar politieke loopbaan hangt aan een zijden draadje. Ze is niet van plan terug te treden, Mugabe in het klein. Merkel faalde niet, vindt ze zelf. Ga daar voor de zekerheid toch maar wel van uit. Kiezers hebben met haar willen rekenen voor “Wir schaffen das”. De manier waarop zij de immigratieproblematiek heeft aangepakt is faliekant geweest en vormt mogelijk haar Waterloo.
Dat Duitsland in een politieke impasse is beland, is niets om de vlag over uit te hangen. Duitsland speelt een allesoverheersende rol binnen Europa, en ook Nederland is sterk van dit land afhankelijk. We mogen hopen dat Duitsland snel een coalitie weet te vormen, maar dan zonder Merkel aan het hoofd.
Er is alle reden om het zoeklicht op dit land te zetten. Duitsland heeft een grondgebied van 357.022 km² en is daarmee 8,5 keer zo groot als Nederland. Het grenst in het noorden aan de Oostzee, de Noordzee en Denemarken, in het oosten aan Polen en Tsjechië, in het zuiden aan Oostenrijk en Zwitserland en in het westen aan Frankrijk, Luxemburg, België en Nederland. Duitsland heeft met ruim 80 miljoen inwoners de grootste bevolking van alle landen in de Europese Unie. De Noord-Duitse Bond van 1867 tot 1871 was een verre voorloper van de Duitse natiestaat, de Bondsrepubliek Duitsland, opgericht in 1949.
Duitsland is voor Nederland vakantieland nummer één. Terecht, het is een schitterend land met een vriendelijke bevolking. Er zijn weinig landen die een rijkere cultuurhistorie kennen dan Duitsland. Nederland heeft bewondering voor haar grote buurland, zowel qua economische prestaties, sportieve prestaties als cultuur. Duitsers houden van lekker eten en drinken. Een aanrader van het Duitse menu is Schweinebraten: een typisch Duits hoofdgerecht met gebraden varkensvlees en een heerlijke saus. Lekker met wat aardappelsalade en natuurlijk een flinke pul bier. Duitsers zijn dol op muziek. Duitse componisten domineren de klassieke muziek.
Freude! Freude!
O Freunde, nicht diese Töne!
Sondern laßt uns angenehmere anstimmen,
und freudenvollere.
Freude! Freude!
Uit Ludwig van Beethoven, Ode an die Freude
Vreugde, ja, Duitsers zijn ‘himmelhoch jauchzend’, ‘zum Tode betrübt’ en alles daartussenin. Nederlanders begrijpen Duitsers niet altijd goed. Ze zijn zo sympathiek, maar soms ook zo dodelijk onsympathiek. Het naoorlogse anti-Duitse gevoel, ‘Moffen’ noemden we ze, maakte plaats voor een pro-Duitse gevoelens. Duitse auto’s die voorheen in Nederland op de weg gesneden werden, mogen nu rustig doorrijden. Duitsers zijn graag geziene gasten van de badplaatsen. Ze zijn pünktlich en gründlich. Daar houden Nederlanders van, hoewel Duitsers nogal wat escapades uithalen de laatste tijd, zoals bijvoorbeeld Volkswagen en Deutsche Bank.
‘Don’t mention the war’
Over het algemeen gesproken is er een vrij sterk onderscheid tussen Duitsers ouder dan vijftig jaar en de jongere garde. Oude Duitsers gaan nog steeds diep gebogen onder schuldbesef[1]. Het is een misverstand te denken dat de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog aan het vervagen is. Integendeel, die oorlog en de bijbehorende schuldgevoelens zijn in het land meer dan ooit aanwezig. Talloze oorlogsfilms, vele documentaires en herdenkingen gaan jaar in jaar uit door, ‘wij zijn schuldig!’ Ik zeg mijn Duitse zakenpartner: ‘Jullie zijn niet schuldig, er bestaat niet zoiets als bloedschuld!’ Ik zie aan hem dat dit er bij hem niet ingaat.
Het verleden heeft tot een negatief en gemaskeerd zelfbeeld geleid, maar dat is ook een gunstig zelfbeeld. Het Wirtschaftswunder en de daaruitvolgende leidende positie op financieel-economisch gebied heeft voor terechte trots en zelfbewustheid gezorgd. Daarbij komen uiteraard de geweldige prestaties van de Mannschaft, wereldkampioen in 1954, 1974, 1990, 2014, Europees kampioen in 1990 en 2014. Er is daardoor sprake van een zekere gespleten volksaard, ‘we zijn superieur, maar schuldig’, ‘himmelhoch jauchzend’, ‘zum Tode betrübt’. De Duitser kan feestvieren, maar wel met de handrem erop. Humor is niet de sterkste eigenschap.
Wij Pruisen zijn militant, oder?
De gespletenheid van Duitsland voert terug tot de historische ontwikkelingen van deze regio. Gepositioneerd in het mid-noorden van Europa moesten steeds nieuwe coalities worden aangegaan. Voortdurend werd de regio heen en weer geslingerd tussen de grote naburige landen[2]. Oost-Duitsland is steeds de grote splijtzwam. Deze regio wordt ook wel Oost-Elbië, Pruisen of Saksen genoemd. West-Duitsland is al sinds het jaar 100 op het Westen gericht. Pas in 1525 verscheen niet-Westers Duitsland ten tonele, Pruisen. Pruisen is veeleer gericht op de Baltische staten en Rusland. West- en Zuid-Duitsland zijn rijk en overwegend katholiek. Pruisen is Luthers en arm. De Oostenrijker Hitler (1889-1945) behaalde zijn verkiezingsoverwinning vooral in deze regio. Kiezers in Pruisen stemmen rechts of extreem rechts. AfD kwam hier opzetten en kon zich van hieruit uitbreiden over het gehele land. Evenals bij de opkomst van Hitler zou ook nu blijken dat niet inkomen maar cultuur de doorslaggevende factor is voor de politieke keuze. Oost-Duitsland is arm en wordt chronisch gesubsidieerd door West-Duitsland. Het westen van het land ziet het na de hereniging als een plicht het oosten (met tegenzin) te steunen. Er gaan triljoenen euro’s steun naar Oost-Europa, een regio met een forse bevolkingsafname en een hoge werkloosheid. Oost-Duitsland wordt geplaagd door traditionele angsten vanuit de dreigende buurlanden. Preuisen heeft autoritaire Lutherse opvattingen. De Pruisen hebben van oudsher militaristische ambities waarop Hitler kon inspelen. Die ambities richten zich op hegemonie over Polen en de Baltische staten. Die ambities konden ze verkrijgen doordat Groot-Brittannië het moderne industriegebied aan de Rijn cadeau deed waardoor in 1866 de mogelijkheid ontstond om Zuid-Duitsland te absorberen en Duitsland te domineren, ‘the tail is wagging the dog’.
Katholiek Zuid-Duitsland en protestants Noord-Duitsland: twee geloven op één kussen…
Kennis nemen van de Duitse historie betekent ervan doordrongen raken hoe extreem subtiel de verhoudingen in deze regio liggen. Er is maar weinig voor nodig om de regio uit het evenwicht te doen slaan. Het is een lappendeken van volstrekt uiteenlopende politieke en religieuze opvattingen. Katholiek Zuid-Duitsland, Beieren, kijkt weer geheel anders tegen de zaken aan dan West- en Oost-Duitsland. Politici dienen dus extra behoedzaam te opereren. Angela Merkel geldt als een tacticus, maar leek dit in 2015 vergeten.
Merkel negeerde de Duitse historie: een beetje dom!
Angela Merkel is de dochter van de Lutherse dominee Horst Kasner, wiens vader uit Polen afkomstig was. Het gezin verhuisde in 1954 van Hamburg naar het Brandenburgse Quitzow in de DDR, waar haar vader de leiding van een protestantse Luthers-Evangelische gemeente overnam. In 1957 verhuisde het gezin naar het stadje Templin, nabij de Poolse grens. Ze is dus doortrokken van de autoritaire Lutherse religie en ze kent de cultuur van Oost-Duitsland door en door. Zij was (en in haar hart is?) communiste. Merkel zou de mentaliteit van Oost-Duitsland goed kunnen inschatten, inclusief de gevaarlijke aspecten daarvan. In 2010 verklaart ze dat het multiculturalisme mislukt is. Ze geeft toe dat Duitsers pas laat begrepen dat gastarbeiders niet zouden terugkeren naar hun vaderland en dat ze moeizaam integreren op de arbeidsmarkt. Socioloog prof Ruud Koopmans voorziet van ontnuchterende cijfers op dat gebied. Dit weerhield haar er niet van in 2015 de grenzen open te zetten voor massaimmigrantie. Haar gevoelens van compassie brachten de stabiliteit van Duitsland in gevaar. Heeft ze tegen beter weten in gedacht dat het wel mee zou vallen? Is zij nog wel de juiste persoon om dit land te leiden? Of is zij dat juist niet, gelet op haar christelijke achtergrond en haar communistische achtergrond?
Nederlanders zijn doorgaans enthousiast over Merkel. Ze kreeg uit handen van de Nederlandse premier Mark Rutte de ‘Four Freedom Award’ voor moraliteit. Hij had het over “Liebe Angela”. Moraliteit ja, maar tegen welke prijs. Merkel heeft weinig benul van economie en idem van informatie technologie. Een veel jongere bondskanselier, in de categorie Wunder Wuzzi, zou wenselijk zijn.
Inkomens- en vermogensongelijkheid neemt toe, verdammt mal
Veel in de Europese Unie hangt van de kracht van Duitsland af. De economische groei trekt aan en de inflatie en rente zijn laag. De gemiddelde Duitser heeft het goed. Dat ziet er voor de korte termijn gezond uit. Er is echter een keerzijde: 16% van de Duitsers leeft onder de armoedegrens en dat percentage neemt toe. De inkomens- en vermogensongelijkheid in Duitsland neemt eveneens toe, de kloof wordt fors breder. Sinds de hereniging in 1990 heeft de economische groei de laagste klassen niet bereikt. Duitsers beleggen weinig en hebben een gering huizenbezit, maar wel een mooie auto. Vier op de tien Duitsers heeft geen bezit. Bondskanselier Gerd Schröder hervormde de arbeidsmarkt en de stagnerende economie werd uit het dal getrokken. De SPD stortte in, naar analogie met de PvdA in Nederland. Evenals de PvdA zegt de SPD niet te begrijpen waardoor de ineenstorting gekomen is en dat hierover ‘nadere studie’ zal plaatsvinden. Net als in Nederland vertonen politici weinig ‘accountablity’.
Informatie technologie? Robotica? Nog nooit van gehoord!
Angela Merkel kon de eerder gecreëerde welvaart op haar conto schrijven. Maar de flexibilisering van de arbeidsmarkt leidde tot verliezers onder de ouderen en laagstbetaalden. Het percentage gepensioneerden onder de armoedegrens steeg naar 15%. Het land kent 7 miljoen mini jobs met een maandelijks salaris van maximaal 450 euro. Duitsland bouwt prima auto’s, maar Japan en Korea geven moordende concurrentie en daar komen China en Japan bij. Op middellange termijn ziet het er minder goed uit voor Duitsland. Het land moet uitkijken dat de auto-industrie niet dezelfde weg op gaat als in Groot-Brittannië en Italië. Het land kent geen pensioensysteem zoals Nederland heeft op basis van een kapitaaldekkingsstelsel. Het omslagstelsel is ontoereikend. Duitsers moeten het dus hebben van hun spaargeld waarover ze niet vrij mogen beschikken. Bij een nulrente bestaat de Duitse rentenier niet meer. Gepensioneerde Duitsers kunnen enkel nog interen op hun spaargeld. Danke schön! Geen wonder dat Duitsers in de laagste inkomensklassen ontevreden zijn. In feite is het verwonderlijk dat ze zich electoraal zo lang koest hebben gehouden, onderdanig als ze zijn. Duitsers kijken uiteraard naar het beleid van de minister van financiën Schäuble en van de ECB. ECB wordt er van beschuldigd de ‘no bail’ clausule in Europese contracten met voeten te treden. De ‘bailout’ via EMF en Bankenunie zou contractueel niet toegestaan zijn. Bovendien zou het ECB juridisch niet toegestaan zijn staatsleningen op te kopen. Realiseren ze zich dat ze van hun 853 miljard EU vordering niets meer terugzien en het moeten afschrijven?
‘Ik heb eerbied voor jouw grijze haren, voor je rimpels van zorgen en pijn…’
De vergrijzing neemt sterk toe: de autochtone Duitse bevolking veroudert nu snel. In het Duitse pensioensysteem, gebaseerd op de zogenaamde omslagbasis, moet vermogen opgebracht worden door percentueel steeds meer jonge allochtonen die dat geld niet kunnen opbrengen. Waar moet dat pensioengeld vandaan komen. Een nieuw Wirtschaftswunder? Vooralsnog biedt de vergrijzing een zorgwekkend vooruitzicht. “Wir schaffen das” leidt er toe dat de Duitse staat jaarlijks 22 tot 25 miljard euro voor immigranten moet reserveren, terwijl ze bijna geen bijdrage tot de economie leveren. Onduidelijk is hoe het land de extra kosten voor gezondheidszorg, defensie en investeringen in infrastructuur, pensioenen en EU uitgaven zal kunnen ophoesten. Duitsland is op het gebied van informatie technologie een ontwikkelingsland. Als de komende jaren zullen de kunstmatige intelligentie en robotica als een deken uitgerold worden dreigt dat midden- en hoger kader aan den lijven gaan voelen wat de lagere klassen al enige decennia ondervinden, namelijk werkloosheid en achteruitgang qua inkomen en vermogen. West-Duitsers en zeker Oost-Duitsers zijn minder rijk dan we denken. Men acht het niet zo nodig veel vermogen te hebben dankzij de verzorgingsstaat. Het is echter nog niet zo lang geleden dat Duitsland ‘de zieke man van Europa’ werd genoemd. Mede gelet op de magere wijze waarop pensioenen zijn geregeld, zou hier sprake kunnen zijn van een wankel evenwicht.
Deutschland schafft sich ab
Ga eens in Frankfurt toeristisch rondkijken en wees verbaasd plotseling in een getto verzeild te raken wat niet zou misstaan in een achterstandswijk van een Derde Wereldland. Bedelaars liggen op de straat en de uitzichtloosheid is groot. Getraumatiseerde mensen kwamen naar een getraumatiseerd volk. Er heeft import plaatsgevonden van armoede en kansloosheid van een Derde Wereldland naar Duitsland. Het doet denken aan het boek van de voormalig directeur van de Duitse centrale bank Thilo Sarrazin ‘Deutschland schafft sich ab: Wie wir unser Land aufs Spiel setzen’, 2010. Eveneens van zijn hand zijn ‘Europa braucht den Euro nicht: Wie uns politisches Wunschdenken in die Krise geführt hat’ en ‘Der neue Tugendterror: Über die Grenzen der Meinungsfreiheit in Deutschland’. Sarrazin is verguisd. Duitse elite heeft niet zoveel op met kritische intellectuelen die een vervelende maar goede boodschap uitdragen. Een kleine honderd jaar geleden was dat ook al zo...
AfD, wie zit er mee?
Nederland ziet Duitsland als een veel politiek stabieler en sterker land dan het feitelijk is. Ondanks het feit dat de Tweede Wereldoorlog inmiddels 73 jaar geleden is, lijkt het land soms nog steeds in een soort shocktoestand te verkeren. AfD wordt ervan beschuldigd nazi’s te zijn. Dat is nogal wat om dat te beweren. We weten dat er een zeer lange lijst is van Duitse nazi’s die na de Tweede Wereldoorlog hun politieke loopbaan in de Bundestag doodleuk hebben voortgezet. Artsen konden na de oorlog doorgaan hun beroep uit te oefenen, terwijl ze de evolutionaire artsenij van de nazi’s ondersteunden. Navrant is overigens dat Duitsland nog zo schaamtevol is over wat zij de Joden hebben aangedaan. Maar ze hebben geen tweede gedachte bij het massaal binnenhalen van mensen, waarvan bekend is dat ze Joden – op z’n zachtst gezegd – niet zo’n warm hart toedragen.
Empathie zonder rationeel kader
De afgelopen vijf decennia heeft Duitsland een dominante rol gespeeld in Europa, dankzij een krachtig economisch herstel. Die rol loopt ten einde. Angela Merkel is desastreus voor Duitsland en dus voor Europa. Ze wordt persoonlijk verantwoordelijk gehouden voor de gevaarlijke krachten die opgeroepen zijn. De hoop is dat men het daar beschaafd kan houden. Merkel heeft een mooi broekpak. Maar ze heeft een veel te grote broek aangetrokken in haar empathie zonder rationeel kader. Het land heeft vijf miljoen moslims, een groep met een relatief hoge werkloosheid, terwijl er één miljoen vacatures zijn. Duitsland lijkt sterker dan het is. Het land dient zich snel te herpositioneren. De wereld wacht niet. ‘Liebe Angela’, brrrrr!